اثرات زیانبار سندرم اردک شناور برای فارغ التحصیلان دانشگاهی در بازار کار ایران

مفهوم <سندرم اردک شناور> به پدیده ای اشاره دارد که در آن افراد به نظر می رسد با آرامش در زندگی در حال حرکت هستند در حالی که در زیر سطح، تلاش می کنند تا با خواسته ها و فشارها همگام شوند. این استعاره به ویژه در بحث چالش های فراروی فارغ التحصیلان دانشگاهی که وارد بازار کار در ایران می شوند مرتبط است. همانطور که این مقاله بررسی می کند، اثرات مضر این سندرم می تواند منجر به عواقب روانی، اجتماعی و اقتصادی قابل توجهی برای فارغ التحصیلان و در نتیجه برای کل بازار کار شود.

زمینه آموزش عالی و اشتغال در ایران

در سال‌های اخیر، تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در ایران افزایش چشمگیری داشته است. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بین سال‌های 1384 تا 1394 دو برابر شده است (مرکز آمار ایران، 1395). با این حال، این افزایش سریع فارغ التحصیلان با رشد مناسب در فرصت های شغلی مطابقت نداشته است. بازار کار ایران با نرخ بالای بیکاری در میان فارغ التحصیلان مشخص می شود، به ویژه در رشته هایی مانند علوم انسانی و علوم اجتماعی، که اغلب با تقاضاهای بازار همخوانی ندارند (بانک جهانی، 2021).

با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از جوانان تحصیل کرده با چشم انداز شغلی محدودی روبرو هستند، بسیاری از فارغ التحصیلان فشار می آورند تا علیرغم شرایط واقعی خود موفق ظاهر شوند. این فشار می‌تواند منجر به نمایش سطحی شایستگی و ثبات شود - شبیه به اردک شناور که آرام روی آب می‌لغزد - در حالی که در داخل ممکن است احساس غرق شدن و اضطراب داشته باشند.

پیامدهای روانی

یکی از فوری ترین عوارض سندرم اردک شناور در بین فارغ التحصیلان ایرانی، افزایش مشکلات سلامت روان است. فارغ التحصیلان اغلب اضطراب، افسردگی و احساس بی کفایتی را تجربه می کنند که ناشی از نیاز درک شده برای انطباق با انتظارات اجتماعی از موفقیت است. تحقیقات نشان می دهد که فشارهای بیکاری و کم کاری می تواند این مسائل را تشدید کند، مطالعه ای که توسط مرکز تحقیقات سلامت روان انجام شده است نشان می دهد که بیکاری جوانان در ایران منجر به افزایش پریشانی روانی می شود (رستمی و همکاران، 2019).

اثر تجمعی این فشارها همچنین می‌تواند منجر به پدیده‌ای به نام «سندرم خیانتکار» شود که در آن فارغ‌التحصیلان به موفقیت‌های خود شک می‌کنند و در ترس دائمی از افشا شدن به عنوان یک کلاهبردار زندگی می‌کنند (برگر، 2022). این آشفتگی روانی می‌تواند مانع از توانایی آن‌ها در جستجوی شغل، شرکت در مصاحبه یا حتی ادامه تحصیل یا آموزش شود.

پیامدهای اجتماعی

سندرم اردک شناور نیز پیامدهای اجتماعی گسترده ای دارد. فارغ التحصیلان، در تلاش خود برای حفظ چهره موفقیت، ممکن است از محافل اجتماعی خود کناره گیری کنند که منجر به انزوا شود. این کناره گیری می تواند بیشتر احساس تنهایی و بی کفایتی را تداوم بخشد و چرخه ای را ایجاد کند که شکستن آن دشوار است.

علاوه بر این، رقابت شدید بین فارغ التحصیلان شکاف های اجتماعی را تشدید می کند. فارغ‌التحصیلانی که نمی‌توانند شغل مطلوبی را به دست آورند، ممکن است برای انطباق با انتظارات اجتماعی تحت فشار قرار گیرند که منجر به فرهنگ انگ مرتبط با بیکاری یا کم‌کاری می‌شود (میرزایی، 2018). این امر روایتی را تداوم می‌بخشد که ارزش شخصی را با موفقیت حرفه‌ای برابر می‌داند و کسانی را که هنوز شغل معناداری پیدا نکرده‌اند به حاشیه رانده است.

اثر اقتصادی

عدم تطابق بین آموزش و نیازهای بازار کار نه تنها بر فارغ التحصیلان در سطح فردی تأثیر می گذارد، بلکه پیامدهای اقتصادی گسترده تری نیز دارد. پدیده سندروم اردک شناور می تواند منجر به کم کاری شود که در آن افراد با تحصیلات عالی مشاغلی را می پذیرند که به صلاحیت آنها نیاز ندارد. این می تواند نوآوری و رشد در اقتصاد را خفه کند، زیرا نیروی کار ماهر ممکن است به طور مولد استفاده نشود (OECD، 2020).

از آنجایی که اقتصاد ایران همچنان با چالش هایی مانند تورم و تحریم ها دست و پنجه نرم می کند، ناتوانی در ادغام موثر فارغ التحصیلان در اشتغال معنادار می تواند مانع رشد اقتصاد ملی شود. نیروی کار بی‌کار و کم استفاده، چالش‌هایی را نه تنها برای خود فارغ‌التحصیلان، بلکه برای سطوح بهره‌وری کشور و سلامت کلی اقتصادی ایجاد می‌کند.

نتیجه

آثار زیانبار سندرم اردک شناور در میان فارغ التحصیلان دانشگاهی در بازار کار ایران به شکل های مختلفی از اثرات مخرب روانی تا پیامدهای اجتماعی و اقتصادی قابل توجه بروز می کند. پرداختن به این موضوع نیازمند رویکردی چند وجهی است که شامل بهبود تلاش‌های ایجاد شغل، همسو کردن برنامه‌های درسی آموزشی با نیازهای بازار، و ارائه حمایت از سلامت روان برای فارغ‌التحصیلانی است که با فشارهای ناشی از کار فعلی دست و پنجه نرم می‌کنند.

تنها از طریق تلاش های هماهنگ می توان امیدوار بود که باری را که بر دوش جوانان تحصیل کرده ایران وجود دارد کاهش دهیم و آنها را قادر به گذار از بقای صرف به موفقیت واقعی در زندگی حرفه ای خود کنیم.

گردآورنده و تولید کننده ی محتوا: امیر حسین البرز (عضو دورکار بخش رایانه ای مرکز آموزش عالی علمی-کاربردی افق)

منابع

Berger, M. (2022). Understanding Imposter Syndrome Among Graduates. Journal of Psychology and Education.

Mirzaei, A. (2018). Societal Pressures and Graduate Employment in Iran. Iranian Journal of Sociology.

OECD. (2020). Skills Matter: Further Results from the Survey of Adult Skills. OECD Publishing.

Rostami, R., Ahmadi, A., & Tavakoli, M. (2019). Mental Health Effects of Unemployment on Iranian Youth: A Study of Graduates. Mental Health Research Center.

Statistical Center of Iran. (2016). Statistical Yearbook 2015-2016. Statistical Center of Iran.

World Bank. (2021). Iran: Overview of the Labor Market. World Bank Publications.